29 بهمن 1403
Search
تحریر ترکه

تحریر ترکه

تحریر ترکه به منظور شناسایی اموال و دارایی ها و بدهی های شخص متوفی است.به اموالی که فرد پس از فوت برای وراث خود به جای می گذارد ماترک می گویند.وراث زمانی نسبت به ماترک مالکیت قانونی پیدا می نمایند و حق تصرف دارند که طبق ماده 868 قانون مدنی و ماده 226 قانون امور حسبی ابتدا بدهی های متوفی را پرداخت و اموالی که موضوع وصیت متوفی است را از ترکه خارج نموده باشند.از نگاه دکتر کاتوزیان فلسفه طرح این دعوا این است که تحریر ترکه بینش لازم را به وراث می دهد تا ترکه را قبول یا رد نمایند، طلبکاران نیز از چگونگی و اندازه وثیقه طلب خود آگاه می شوند و موصی له (شخصی که به نفع او وصیت شده است) نیز تناسب میزان آن را با ارزش کل ترکه در زمان مرگ موصی در می یابد.ما در این مطلب که توسط وکیل پایه یک دادگستری نوشته شده است به بررسی و توضیح روند درخواست تحریر ترکه در دادگاه با بیانی ساده پرداخته ایم.

قبول یا رد ترکه

بعد از فوت شخص، وراث نسبت به قبول یا رد ترکه مختار هستند.طبق ماده 250 قانون امور حسبی رد ترکه باید ظرف یک ماه از تاریخ اطلاع وراث از فوت مورث به عمل آید در غیر این صورت در حکم قبول ترکه خواهد بود.از طرفی در صورتی که ترکه تحریر شده باشد مدت مذکور از تاریخ ابلاغ خاتمه تحریر ترکه به وارث شروع می‌شود.

بدین ترتیب در صورت قبول، وراث قائم مقام قهری مورث خود در امور مالی می شوند و هر یک مسئول ادای تمام دیون به نسبت سهم خود در مقابل طلبکاران شخص متوفی خواهند بود، مگر آنکه ثابت کنند دیون متوفی زائد بر ترکه بوده یا ثابت کنند که پس از فوت متوفی، ترکه بدون تقصیر آنها تلف شده است و باقی مانده ترکه برای پرداخت دیون کافی نیست که در این صورت نسبت به زائد از ترکه مسئول نخواهند بود.

البته در صورت رد ترکه، طبق قانون امور حسبی اداره ترکه بر عهده دادستان و مدیر ترکه قرار می گیرد.ماده 249 قانون امور حسبی بیان می دارد: وارثی که ترکه را رد می‌کند باید کتباً یا شفاهاً به دادگاه اطلاع بدهد اطلاع مزبور در دفتر مخصوصی ثبت خواهد شد این رد نباید معلق یا‌ مشروط باشد.

چه کسانی می توانند درخواست تحریر ترکه نمایند

درخواست تحریر ترکه صرفاً از اشخاص ذیل پذیرفته می شود:

  • از ورثه یا نماینده قانونی آنها
  • از وصی برای اداره اموال
  • از امین برای شخص غایب
  • از قیم برای شخص محجور
  • از دادستان و ذینفع برای متوفی بدون وارث

تحریر ترکه در صلاحیت کدام دادگاه است؟

طبق ماده ۱۶۳ قانون امور حسبی، امور راجع به ترکه با دادگاه بخشی است که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران در حوزه آن دادگاه قرار دارد و اگر متوفی در ایران اقامتگاه نداشته باشد ‌با دادگاهی است که آخرین محل سکنای متوفی در حوزه آن دادگاه بوده است.در حال حاضر طبق بند 6 ماده 12 قانون شورای حل اختلاف مصوب 1402/06/22 دعوی تحریر ترکه در صلاحیت دادگاه صلح است.این دعوا در زمره دعاوی غیرمالی محسوب می شود که قابلیت فرجام خواهی نیز ندارد.

مدارک لازم برای دادخواست تحریر ترکه

  1. گواهی فوت
  2. گواهی حصر وراثت:
    با ارائه گواهی حصر وراثت، تعداد ورثه متوفی مشخص می گردد.البته برخی محاکم ارائه گواهی فوت را کافی دانسته و صرفاً در تقسیم ترکه گواهی حصر وراثت را ضروری می دانند.
  3. ارائه اسناد مالکیتی متوفی و یا ارائه لیست اموال متوفی:
    هر گاه اموال متوفی بدون نیاز به استعلام کاملاً مشخص بوده و وراث نسبت به میزان ترکه اختلافی نداشته باشند خواهان می تواند با ضمیمه نمودن اسناد مالکیتی متوفی یا لیست اموال وی به دادخواست، میزان دارایی های متوفی را به دادگاه اعلام نماید.
  4. ارائه وصیت نامه:
    در صورتی که وصیت نامه ای وجود داشته باشد، ارائه وصیت نامه ضروری خواهد بود.
  5. ارائه اسناد مبتنی بر دیون یا طلب متوفی:
    هرگاه وراث به اسناد یا آراء قطعی که دلالت بر دیون و یا بستانکاری شخص متوفی دارد، دسترسی داشته باشند ضمیمه نمودن این اسناد به دادخواست ضروری است.به طور مثال هرگاه متوفی دارای همسر باشد به جهت در نظر گرفتن بدهی متوفی بابت مهریه، ارائه سند ازدواج به دادگاه ضرورت خواهد داشت.

نحوه رسیدگی به درخواست تحریر ترکه

نحوه رسیدگی به درخواست تحریر ترکه

نحوه رسیدگی به درخواست تحریر ترکه طبق قانون امور حسبی است.بنابراین اشخاصی که طبق قانون صلاحیت درخواست تحریر ترکه را دارند بعد از اخذ گواهی فوت و گواهی انحصار وراثت و تهیه سایر مدارک لازم می توانند با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک نسبت به ثبت دادخواست اقدام نمایند.با ارسال دادخواست به دادگاه آخرین اقامتگاه متوفی و وصول آن توسط شعبه رسیدگی کننده، در صورتی که خواهان در دادخواست تقدیمی تقاضای استعلام اموال متوفی را نموده باشد، قاضی دادگاه صلح موظف است به جهت حفظ ترکه و جلوگیری از تضییع و تفریط اموال سریعاً مبادرت به شناسایی اموال متوفی با استعلام از اداره ثبت و اسناد، بانک مرکزی و راهور و سازمان بورس نماید.

اعلام وقت رسیدگی از طریق نشر آگهی خواهد بود لذا دادگاه یک وقت رسیدگی را که کمتر از یک ماه و بیش از سه ماه از تاریخ نشر آگهی نباشد را تعیین کرده و در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار آگهی ‌می دهد تا بدین ترتیب ورثه یا نماینده قانونی آنها، طلبکاران و بدهکاران متوفی و اشخاص دیگری که حقی بر ترکه متوفی دارند در ساعت و روز‌ معین در دادگاه برای تحریر ترکه حاضر شوند.همچنین جهت حضور هر یک از ورثه یا نماینده قانونی آنها و وصی و موصی‌له اگر معین باشند دادگاه احضاریه ارسال می نماید.برای اطلاعات بیشتر و درخواست مشاوره می توانید با خانم فاطمه وکیل پایه یک دادگستری در ارتباط باشید.

اجرای قرار تحریر ترکه

پس از تشکیل جلسه رسیدگی، دادگاه اقدام به صدور قرار تحریر ترکه می نماید که به موجب آن صورت برداری از ترکه آغاز می گردد.در مدتی که ترکه صورت برداری می‌گردد تصرف در ترکه ممنوع است مگر تصرفاتی که برای اداره و حفظ ترکه لازم باشد.همچنین تعیین بهای اموال با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری خواهد بود.

طبق ماده 213 قانون امور حسبی صورت مجلس تنظیمی اموال مشتمل بر موارد زیر است:

  1. توصیف اموال منقول
  2. تعیین اوصاف و وزن و عیار نقره و طلا آلات.
  3. مبلغ و نوع نقدینه.
  4. بهاء و نوع برگهای بهادار.
  5. اسناد با ذکر خصوصیات آنها.
  6. نام رقبات غیر منقول.

در صورت‌مجلس تنظیمی موارد ذیل نیز درج می گردد :

  1. نام و سمت شخص تنظیم کننده .
  2. نام و مشخصات کسانی که احضار شده و کسانی که حاضر شده‌اند.
  3. محلی که تحریر ترکه در آنجا صورت می‌گیرد.
  4. اظهارات اشخاص راجع به دارایی و بدهی و ترکه متوفی.
  5. نام و مشخصات کسی که اسناد و اموال به او داده می‌شود.

طبق ماده 215 قانون امور حسبی مطالبات و بدهی متوفی که به موجب احکام نهایی و اسناد رسمی یا دفاتر و برگهای مربوط به متوفی یا اقرار مدیونین و ورثه مسلم‌ است نیز در صورت ترکه نوشته می‌شود و بدین ترتیب با تنظیم این صورت‌ مجلس توسط دادگاه، خاتمه تحریر ترکه به وراث ابلاغ می گردد.

آیا تقسیم ترکه منوط به تحریر ترکه است؟

طبق نص صریح مواد 209 و 246 و 344 امور حسبی در موارد ذیل ضرورت تحریر ترکه یک الزام قانونی است.

  • در جایی که بین وراث محجور یا غایب وجود داشته باشد.
  • هر گاه بعضی از وراث ترکه را قبول و بعضی رد نمایند.
  • در صورتی که متوفی یک شخص خارجی است.

علاوه بر موارد فوق هر گاه بین وراث در اعلام میزان ترکه اختلاف نظر وجود داشته باشد.امر تحریر ترکه پیش از تقسیم یک امر ضروری است اما در سایر موارد، این موضوع قابل بحث است که آیا اصولاً تقسیم ترکه منوط به تحریر ترکه است؟

آقای عزت پور از قضات شریف شهرستان طالقان معتقد است که تقسیم ترکه منوط به تحریر ترکه است و در یکی از آراء خود اشاره می دارد:تقسیم ترکه فرع بر تحریر ترکه بوده و مادامیکه امر تحریر ترکه و تعیین دقیق ماترک و دیون متوفی مشخص نباشد امکان تصرف در ترکه از جمله تقسیم آن برای وراث وجود ندارد چرا که تاسیس تحریر ترکه در قانون امور حسبی دارای آثاری است از جمله اطلاع رسانی به بستانکاران، مدیونین به متوفی و اشخاصی که به نحوی حقی بر ترکه متوفی دارند و از آنجایی که هیئت ترکه، دارای شخصیت مستقلی است که بستانکاران با مراجعه مستقیم به آن قادر به وصول طلب خود می باشند، لذا قبل از تقسیم ناگزیر می بایست امر تحریر ترکه و تشریفات مربوط به آن رعایت گردد.همچنین تصرفات ورثه در ترکه از قبیل فروش و صلح و هبه غیرنافذ نیست مگر با اجازه بستانکاران یا بعد از اداء دیون.”

اما مخالفان این نظر معتقدند شالوده اصلی طرح این موضوع مبتنی بر یک استنباط نادرست از نص صریح قانون امور حسبی است زیرا اساساً لزوم طرح این دعوا به عنوان مقدمه تقسیم ترکه در هیچ جای قانون به چشم نمی خورد.از سویی در ماده 304 قانون امور حسبی شرایط درخواست تقسیم ترکه صراحتاً بیان شده است بدیهی است در صورت لزوم اخذ تحریر ترکه پیش از تقسیم ترکه، به این موضوع نیز اشاره می گردید.شرایط درخواست تقسیم طبق ماده 304 قانون امور حسبی موارد ذیل است:

  1. نام و مشخصات درخواست‌کننده و متوفی.
  2. ورثه و اشخاص دیگری که ترکه باید بین آنها تقسیم شود و سهام هر یک.

مخالفان همچنین بر این عقیده اند که این استدلال که تقسیم ترکه ابتداً منوط به تحریر ترکه است صراحتاً بر خلاف ماده 1 قانون امور حسبی می باشد.از سویی نمی توان به بهانه حمایت از طلبکاران احتمالی تکلیف اضافه بر اصحاب دعوا بار نمود چرا که ورثه با قبول ترکه عهده دار دیون متوفی تا میزان سهم الارث خود می باشند و بعد از تقسیم نیز می توانند دیون را از محل اموال خود تادیه نمایند.لذا عدم تحریر ترکه پیش از تقسیم منافاتی با حقوق طلبکاران ندارد.

نتیجه: با دقت در برخی مواد قانونی از جمله ماده 606 قانون مدنی که بیان می دارد: “هر گاه ترکه میت قبل از اداء دیون تقسیم شود و یا بعد از تقسیم معلوم شود که بر میت دینی بوده است طلبکار باید به هر یک از وراث به نسبت سهم او رجوع کند و اگر یک یا چند نفر از وراث معسر شده باشد طلبکار میتواند برای سهم معسر یا معسرین نیز به وارث دیگر رجوع نماید.”می توان به روشنی دریافت که امکان تقسیم ترکه قبل از پرداخت دین نیز وجود دارد.بنابراین موکول نمودن تقسیم ترکه به تحریر ترکه با هدف حفظ حقوق احتمالی طلبکاران ایجاد یک تاسیس تازه است.چرا که پیش بینی ضمانت اجرای عدم پرداخت دیون متوفی و انجام معاملات نسبت به ترکه در ماده 871 قانون مدنی خود گویای اجباری نبودن تحریر ترکه است.طبق این ماده هر گاه ورثه نسبت به اعیان ترکه معاملاتی نمایند مادام که دیون متوفی تادیه نشده است معاملات مزبوره نافذ نبوده و دیان می‌توانند آن را بر هم زنند.

سوالات متداول

آیا بعد از تحریر ترکه، می توان اقدام به مهر و موم ترکه نمود؟

بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی‌شود و اگر در اثناء تحریر ترکه درخواست مهر و موم بشود فقط آن مقداری که‌ تحریر نشده است مهر و موم می‌گردد.

آیا رای تحریر ترکه قابل اعتراض و تجدیدنظر خواهی است؟

صورت‌مجلس تحریر ترکه از آنجایی که فقط صورت برداری از وضع موجود اموال و بدهی شخص متوفی است رای قضایی محسوب نشده و قابل تجدیدنظر خواهی نیست.

آیا وراث می توانند قبول ترکه را منوط به تحریر ترکه نمایند؟

بله وراث می‌توانند صرفاً قبول خود را منوط به تحریر ترکه نمایند تا بدین ترتیب از میزان دارایی ها و بدهی متوفی مطلع شوند با این حال رد ترکه نمی تواند به صورت مشروط باشد.

عدم حضور در جلسه تحریر ترکه چه عواقبی دارد؟

طبق ماده 212 قانون امور حسبی غیبت اشخاصی که احضار شده‌اند مانع از تحریر ترکه نخواهد بود.

 

تحریر ترکه

نویسنده: فاطمه انصاری – وکیل پایه یک دادگستری

ارتباط با مـــا

برای امتیاز به این نوشته کلیک کنید!
[کل: 5 میانگین: 5]
  1. ‌تقسیم ترکه | رای وحدت رویه در خصوص تقسیم ترکه | وکیل پایه یک دادگستری

    25 بهمن 1403

    […] تحریر ترکه مقدمه ‌تقسیم ترکه است؟ در مقاله ”  تحریر ترکه ” به صورت کامل به پاسخ این سوال پرداخته ایم که از […]

ارسال دیدگاه

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.