حضانت

حضانت کلمه‌ای عربی و در لغت به معنای پروردن است و در اصطلاح عبارت است از نگهداری مادی و معنوی طفل توسط کسانی که قانون مقرر داشته ‌است.قانونگذار حضانت فرزند دختر و پسر را تا هفت سالگی در اختیار مادر گذاشته است و بعد از آن تا سن بلوغ پدر در اولویت خواهد بود بدین معنی که حضانت دختر از 7 تا 9 سالگی و حضانت پسر از 7تا 15 سالگی بر عهده پدر است.بعد از سن بلوغ، این فرزندان هستند که انتخاب می نمایند با کدام یک از والدین خود زندگی نمایند.در ادامه با توضیحات فاطمه انصاری وکیل پایه یک دادگستری همراه باشید.

اولویت در حضانت کودک

در صورت فوت پدر، علی رغم زنده بودن پدر بزرگ طفل، حضانت بر عهده مادر است.همچنین در صورت ازدواج مادر، حضانت فرزند با پدر خواهد بود.با این حال طبق ماده ۴۵ قانون حمایت از خانواده، رعایت مصلحت کودکان و نوجوانان در کلیه تصمیمات دادگاهها الزامی است.بنابراین دادگاه می تواند با رعایت ماده فوق بعد از سن ۷ سالگی یا حتی بعد از ازدواج مادر حضانت را همچنان بر عهده مادر قرار دهد.اعطای حضانت به پدر بزرگ زمانی موضوعیت پیدا خواهد کرد که یکی از والدین فوت نماید و والد دیگر به تشخیص دادگاه فاقد صلاحیت اخلاقی جهت به عهده گرفتن حضانت باشد، در این حالت و در حالتی هم که پدر و مادر کودک فوت نموده باشد پدربزرگ صلاحیت بر عهده گرفتن حضانت را خواهد داشت.

ملاقات با فرزند در دوران حضانت یکی از والدین

در صورتی که به علت طلاق یا به علت اختلاف، والدین طفل در منزل مشترک سکونت نداشته باشند و کودک نزد یکی از آنها زندگی کند، هر یک از والدین که طفل تحت حضانت او نمی باشد حق ملاقات طفل خود را دارد و اگر بین والدین طفل در این خصوص توافقی باشد طبق آن عمل می شود.در صورت اختلاف طرفین در مورد ملاقات فرزند، شخص می تواند ضمن طرح دادخواست حضانت، دستور موقت مبنی بر ملاقات فوری را نیز مطرح نماید تا به دلیل طولانی بودن روند رسیدگی، امکان ملاقات فرزند قبل از صدور رای قطعی حضانت را داشته باشد.در دادنامه صادره دادگاه بر اساس مصلحت فرزند و وضعیت روحی روانی او، زمان، مکان ملاقات و شرایط آن را تعیین خواهد نمود و اگر به تشخیص دادگاه نتوان طفل را در ایام ملاقات به تنهایی در اختیار کسی که حق ملاقات دارد قرار داد، دادگاه می تواند ترتیبی اتخاذ نماید تا چنین ملاقات هایی در ساعات محدود و تحت نظر مراکزی که دادگستری تعیین می کند صورت پذیرد.هرگاه کسی که مسئولیت حضانت فرزند را بر عهده دارد از انجام این تکالیف خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی ‌حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت(پرداخت جریمه تا ده میلیون ریال) و در صورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم خواهد شد.طبق قانون پدر یا مادری که حضانت طفل به آنها داده شده حق ندارد طفل را به محلی غیر از محل اقامت طرفین یا خارج از کشور ببرد و یا بفرستد مگر اینکه از طریق دادگاه در این خصوص کسب اجازه نموده باشد.

امتناع کودک از ملاقات با والدین

در مواردی که طفل به هر دلیل از ملاقات با یک از والدین امتناع ورزد طبق ماده 23 آیین نامه اجرایی قانون حمایت از خانواده عمل خواهد گردید در این صورت اجرای احکام دادگاه با هماهنگی قاضی دادگاه تدابیر لازم را از جمله ارجاع این موضوع به مددکار اجتماعی یا مرکز مشاوره خانواده برای جلب تمایل طفل به ملاقات اتخاذ خواهد نمود.اما اگر با توجه به نظر مشاور روانشناس مرکز فوق و قرائن موجود برای دادگاه محرز شود اجرای حکم حضانت یا ملاقات کودک به سلامت روانی وی آسیب وارد خواهد کرد، اجرای احکام می‌تواند با کسب موافقت دادگاه تا فراهم شدن آمادگی طفل، اجرای حکم را به تاخیر اندازد.

نمونه دادخواست ملاقات با فرزند

• خواهان:
• خوانده:
• خواسته:
  1. تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر ملاقات با فرزندان
  2. تقاضای صدور حکم مبنی بر تعیین اوقات زمان و مکان ملاقات با فرزندان مشترک به نامهای…

دلایل و منضمات: تصویر سند ازدواج،تصویرشناسنامه

متن دادخواست:

احتراماً اینجانب به وکالت از خواهان به استحضار می رساند موکل در تاریخ……به موجب سند ازدواج به شماره …….با خوانده عقد زوجیت دائم منعقد نموده است ثمره این ازدواج دو فرزند پسر شش ساله و چهار ساله می باشد. در پی اختلافات بی‌دلیل و واهی ناشی از اقدامات زوج، نامبرده با ممانعت از ملاقات فرزندان مشترک با مادرشان قصد اعمال فشار بیشتر بر وی را دارد که موجبات بروز ناراحتی‌های فراوان روحی برای موکل و فرزندان مشترک را فراهم آورده است و بیم آن می رود این موضوع خسارت معنوی جبران پذیری برای آینده فرزندان در پیش داشته باشد.حالیه با توجه به تالمات روحی غیر قابل جبران وارد بر فرزندان و مادر ایشان ناشی از این عمل خوانده و درماندگی موکل و واسطه ها، موکل ناچاراً به دستگاه قضا رو آورده است و به دلیل بی تابی شدید فرزندان و مادر تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر ملاقات فرزندان مشترک و اجرا قبل از ابلاغ و متعاقباً تقاضای تعیین اوقات زمان و مکان ملاقات فرزندان مشترک در ایام هفته به انضمام مطالبه جمیع خسارات قانونی از محضرتان مورد تقاضاست.

با احترام
فاطمه انصاری

آیا بعد از واگذاری حضانت، انصراف از آن امکانپذیر است ؟

در جریان طلاق توافقی و یا اختلاف زوجین ممکن است احدی از طرفین علی رغم بر خورداری از حق حضانت آن را به طرف دیگر واگذار کند، سوال این است که آیا بعد از واگذاری حق حضانت عدول(انصراف) از آن امکانپذیر خواهد بود؟
با توجه به ماده 1168 قانون مدنی، نگاهداری اطفال حق و تکلیف والدین است و آنان می‌توانند قطع نظر از سن فرزند مشترک، با توافق، انجام حضانت را به یکدیگر محول کنند و در صورتی که احدی از والدین حق حضانت خود را تا مدتی (مثلاً تا رسیدن فرزند به سن بلوغ شرعی) به دیگری واگذار کند.این توافق طبق ماده 10 قانون مدنی لازم‌الوفاست و تا انقضای مدت تعیین شده، حق رجوع ندارد. بدیهی است پس از رسیدن طفل به سن بلوغ شرعی، در انتخاب هر یک از والدین جهت ادامه زندگی مختار است.اما در صورتی که واگذاری حق حضانت و توافق بین طرفین بر خلاف مصلحت کودک باشد و این موضوع در دادگاه اثبات گردد، دادگاه می‌تواند با توجه به مفاد ماده 41 قانون مذکور و تبصره ماده 1169 قانون مدنی تصمیم مقتضی را اتخاذ و بر خلاف توافق طرفین اقدام به صدور رای نماید.
بنابراین متقاضی دریافت حضانت می بایست اثبات‌ نماید به دلیل تغییر شرایط و به خطر افتادن سلامت روانی، جسمانی و اخلاقی فرزند ادامه حضانت با طرف مقابل به مصلحت طفل نبوده و تقاضای دریافت مجدد حضانت طفل را نماید.البته از آنجایی که امکان اخذ رای در این گونه موارد با احتمال بسیار کمی روبه رو است، از واگذاری حق حضانت فرزند مشترک به طرف مقابل، آن هم بدون در نظر گرفتن عواقب آتی آن، باید جداً حذر نمود.

شرایط سلب حضانت

طبق قانون طفل را نمی توان از پدر یا مادری که حضانت با اوست گرفت مگر در صورت وجود علت قانونی و یا عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی پدر و یا مادر طفل، در این صورت دادگاه می تواند به درخواست نزدیکان کودک یا به تقاضای قیم او در خصوص وضعیت حضانت طفل تصمیمات لازم را بگیرد.ماده 1173 قانون مدنی به برخی از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین اشاره نموده است از جمله:

• اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار
• اشتهار به فساد اخلاق و فحشا
•  ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی
• سواستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق
• تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف

حضانت

نویسنده: فاطمه انصاری _ وکیل پایه یک دادگستری