اجرت المثل ایام زناشویی به معنای دستمزد خدماتی است که زن در طول زندگی مشترک در منزل شوهر انجام داده است. زیراً در شرع مقدس اسلام زن تکلیفی به امر خانه داری ندارد.به طور کلی اجرت المثل می‌تواند شامل هزینه‌های مربوط به خانه‌داری از قبیل شست و شو، آشپزی و نظافت منزل و نگهداری و شیردادن به فرزندان و سایر خدماتی باشد که زوجه در دوران زوجیت ارائه داده است.

مفهوم اجرت المثل خود به معنای بهای انجام کاری است که فردی بدون رابطه قراردادی حسب درخواست صریح یا ضمنی طرف مقابل برای دیگری انجام داده است.تمام مطالب این مقاله توسط وکیل پایه یک دادگستری تهیه و تنظیم شده است.

مستند قانونی مطالبه اجرت المثل ایام زناشویی

تا قبل از تصویب تبصره ذیل ماده 336 قانونی مدنی در سال 1385 اجرت المثل ایام زناشویی طبق بند الف تبصره 6 ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371 صرفاً در زمان طلاق زوجین مورد رسیدگی و صدور حکم قرار می گرفت.البته به شرط آنکه اولاً طلاق به درخواست زوجه مطرح نمی گردید و ثانیاً تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از‌ وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی نبود.با تصویب تبصره ذیل ماده 336 قانون مدنی این امکان برای زوجه فراهم گردید که بدون آنکه در مرحله طلاق باشد بتواند بابت خدماتی که در طول زندگی مشترک داشته است مطالبه اجرت المثل ایام زناشویی نماید.

ماده 336 قانون مدنی بیان می دارد: هر گاه کسی بر حسب امر دیگری اقدام به عملی نماید که عرفاً برای آن عمل اجرتی بوده و یا آن شخص عادتاً مهیای آن عمل باشد عامل ‌مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر این ‌که معلوم شود که قصد تبرع داشته است.

تبصره (الحاقی 1385/05/09) – چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرت‌المثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌نماید.

با تصویب این تبصره در حال حاضر شرط استحقاق زوجه به دریافت اجرت المثل ایام زناشویی صرفاً منوط به موارد ذیل است.

شرایط استحقاق زوجه به دریافت اجرت المثل ایام زناشویی

• انجام اموری که شرعاً بر عهده زوجه نبوده است.
• زوجه امور خانه داری را به دستور صریح و یا ضمنی زوج انجام داده باشد.
• زوجه به قصد عدم تبرع خانه داری نموده باشد یعنی به قصد رایگان این خدمات را انجام نداده باشد.

نحوه رسیدگی به دعوای مطالبه اجرت المثل ایام زناشویی

اگر زوج دادخواست طلاق را مطرح نموده باشد دادگاه راساً تعیین اجرت المثل را مورد رسیدگی قرار می دهد.با این حال زوجه می تواند حتی قبل از تقاضای طلاق از سوی زوج مستقلاً تقاضای اجرت المثل ایام زناشویی را در دادگاه خانواده مطرح نماید.بعد از طرح این دعوا، دادگاه در اولین قدم برای تشخیص استحقاق یا عدم استحقاق زوجه نسبت به دریافت اجرت المثل اقدام به احراز عدم تبرع زوجه برای انجام امور خانه داری می نماید لذا اولین سوال قاضی دادگاه از زوجه این است که آیا برای انجام امور خانه داری قصد دریافت وجه یا دستمزد داشته است یا خیر؟
در صورت احراز عدم تبرع زوجه موضوع به کارشناسی ارجاع می گردد و کارشناس مربوطه بعد از صحبت با طرفین درباره میزان آن با توجه به عواملی که مطلب آتی به آن اشاره می نمائیم اظهار نظر خواهد نمود.

عوامل موثر در تعیین اجرت المثل ایام زناشویی

محاسبه اجرت المثل ايام زوجیت در صلاحیت کارشناس رشته نفقه است که برای تعیین آن کارشناس عوامل ذیل را مورد توجه قرار می‌دهد:

1. نوع کار : نوع کارهایی که زوجه انجام داده در تعیین میزان اجرت المثل موثر است به طور مثال اشتغال زوجه به مشاغل خانگی در کنار خانه داری از قبیل قالی بافی، خیاطی، شیرینی پزی.
2. میزان کار : داشتن خانواده پر جمعیت یا کم جمعیت در تعیین میزان اجرت المثل دخیل است زیرا زوجه به دلیل داشتن فرزندان بیشتر زحمات بیشتری را متقبل شده است.همچنین شیردهی فرزندان از عوامل افزایش اجرت المثل است.
3.  جغرافیا : زندگی در شهر یا روستا، داشتن زندگی مرفه یا زندگی در شرایط سخت به دلیل اوضاع بد مالی زوج در افزایش یا کاهش میزان اجرت المثل ایام زناشویی موثر است.
4. مدت زمان زندگی مشترک : مبنای تعیین اجرت المثل از زمان آغاز زندگی در منزل مشترک است، حتی اگر زوجین دوران عقد طولانی مدتی را سپری کرده باشند.بنابراین مدت زندگی مشترک از لحاظ کم یا زیاد بودن یکی دیگر از عوامل موثر در این قضیه است.

آیا مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت و مطالبه نحله همزمان امکانپذیر است؟

این مساله در زمان صدور طلاق به درخواست زوج مطرح می شود، زیرا دادگاه موظف است در هنگام طلاق طبق ماده 29 قانون حمایت از حقوق خانواده ضمن رأی خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهیزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرت المثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین نمایید.بنابراین چنانچه طلاق به درخواست زوج در جریان باشد و امکان تعیین اجرت المثل به دلیل عدم استحقاق زوجه ممکن نباشد.دادگاه موظف به تعیین نحله است لذا جواب خیر است دادگاه نمی تواند همزمان حکم به اجرت المثل ایام زوجیت و نحله نماید.مستند این ممنوعیت وفق بند ب تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق می باشد.طبق این تبصره در مواردی که قانوناً امکان تعیین اجرت المثل ایام زوجیت میسر نباشد، دادگاه بر اساس وسع مالی زوج و سنوات زندگی مشترک از باب بخشش اقدام به تعیین نحله برای زوجه می نماید.نحله در لغت مترادف با عطیه، بخشش و عطای تبرعی و رایگان است که به هنگام طلاق، از سوی زوج به زوجه پرداخت می گردد.برای دریافت مشاوره و اطلاعات بیشتر در مورد اجرت المثل ایام زناشویی میتوانید با خانم فاطمه انصاری ، وکیل پایه یک دادگستری تماس بگیرید.

آیا امکان مطالبه همزمان شرط تصنیف دارایی و اجرت المثل وجود دارد؟

طبق رای وحدت رویه شماره 779 زوجه می تواند علاوه در دریافت اجرت المثل کارهای انجام شده از شرط تنصیف دارایی نیز بهره مند گردد لذا جمع این دو با یکدیگر منافاتی ندارد.

رأي وحدت‌ رويه شماره 779 – 15 /5 /1398 هيأت‌ عمومي ديوان ‌عالي ‌كشور

با توجه به تأكيد قانونگذار در صدر ماده 29 قانون حمايت خانواده مصوب 1 /12 /91 بر شروط ضمن عقد نكاح و مندرجات سند ازدواج، جمع شرط تنصيف دارايي كه ضمن عقد نكاح مقرر شده با اجرت ‌المثل كارهاي انجام گرفته توسط زوجه موضوع تبصره الحاقي به ماده 336 قانون مدني (يا نحله بدل از آن) تنافي و تعارض ندارد، بنابراين تعيين اجرت ‌المثل كارهاي زوجه از سوي دادگاه او را از حقوق استحقاقي ناشي از شرط تنصيف دارايي محروم نمي‌ سازد و در چنين مواردي دادگاه بايد علاوه بر تعيين اجرت ‌المثل كارهايي كه زوجه انجام داده، نسبت به حقوق او ناشي از آن شرط نيز رسيدگي و تعيين تكليف نمايد. بر اين اساس رأي شعبه دوازدهم ديوان عالي كشور در حدي كه با اين نظر انطباق دارد به اكثريت آراء صحيح و موافق قانون تشخيص مي ‌گردد. اين رأي طبق ماده 471 قانون آيين دادرسي كيفري در موارد مشابه براي شعب ديوان عالي كشور و دادگاه‌ ها و ساير مراجع اعم از قضايي و غير آن لازم‌ الاتباع است.
هيأت‌ عمومي ديوان ‌عالي ‌كشور

«برای پیگیری امور حقوقی خود در ایران و اعطای وکالت به بهترین وکیل پایه یک دادگستری با ما در تماس باشید.»

اجرت المثل ایام زناشویی

نویسنده:فاطمه انصاری- وکیل پایه یک دادگستری

سوالات متداول