ارزهای دیجیتال

ارزهای دیجیتال ارزهایی هستند که به صورت الکترونیک ایجاد شده اند.شاید بارها و بارها دو واژه رمز ارز و ارز دیجیتال را شنیده باشید، قابلیت انتقال سریع، کم هزینه و بدون مرز از مشخصات این گونه ارزها است.به دلیل عدم کنترل دولت ها و نهاد های مالی، این ارزها با ریسک های امنیتی و نوسانات قیمتی مواجه اند با این حال رمز ارز و ارز دیجیتال دو مفهوم متفاوت با یکدیگر هستند که گاهاً به اشتباه در یک مفهوم بکار برده می شوند.فاطمه انصاری وکیل پایه یک دادگستری در ادامه توضیحات کامل را در اختیار شما قرار می دهد.

تفاوت رمز ارز با ارز دیجیتال

رمز ارز بر اساس فناوری بلاک چین یا همان محیط رمز نگاری شده، ایجاد وسپس بدون واسطه فیزیکی مانند بانک یا دولت صادر می شود که برای انجام معاملات و تبادل ارزی مورد استفاده قرار می گیرد و بیت کوین، اتریوم، ریپل و لایت کوین از جمله معروف ترین آنها هستند رمز ارزها به دلیل وجود بلاک چین، از امنیت بالایی برخوردار هستند اما ارز دیجیتال نوعی پول مجازی است که به صورت الکترونیک ساخته می شود و در یک پلتفرم دیجیتالی ذخیره می شود و به عنوان واسط تبادل بر پایه اینترنت استفاده می شود و برای تولید آن از فناوری رمز نگاری یا همان بلاک چین استفاده نمی شود. تمامی رمز ارزها به نوعی ارز دیجیتال محسوب می شوند اما هر ارز دیجیتالی رمز ارز نیست.

وضعیت ارز دیجیتال و رمز ارز در ایران

طبق قانون پولی و بانکی کشور، تولید و انتشار پول رایج و تعیین ابزارهای پرداخت در انحصار بانک مرکزی قرار داده شده است ارزهای دیجیتال ابزاری نوین در عرصه پرداختهای مالی است که به دلیل پیچیدگی این حوزه بسیاری از کشورها همانند ایران نتوانسته اند در این خصوص قوانین مدونی تصویب نمایند با این حال ایران به عنوان یک کشور با تحریم های بین المللی، در حال بررسی و تدوین قوانین جدید در خصوص ارزهای دیجیتال است.

آیا خرید و فروش ارز دیجیتال و رمز ارز جرم است؟

طبق ماده 2 قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می‌شود و هیچ امری را نمی‌توان‌ جرم دانست، مگر آنکه به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تأمینی یا تربیتی تعیین شده باشد.
در قوانین کیفری موضوع خرید و فروش ارز دیجیتال و رمز ارز مورد جرم انگاری قرار نگرفته است.اصل تفسیر مضيق قوانین کیفری و حاکمیت اصل برانت و قاعده درا مانع از محکومیت اشخاص در حوزه خرید و فروش ارزهای دیجیتال است بنابراین خرید و فروش هر گونه ارز دیجیتال و رمز ارز جرم محسوب نمی گردد.

سیر بخشنامه های صادره در حوزه ارز دیجیتال و رمزارزها

علی رغم عدم جرم انگاری خرید و فروش ارزهای دیجیتال از جمله رمز ارز، بانک مرکزی ورود ارز دیجیتال به حوزه پرداخت کشور و استفاده از آن در مقیاس وسیع و در حوزه پرداختهای کلان را ممنوع اعلام نموده است در بخشنامه صادره در سال 1396، بانک مرکزی استفاده، خرید و فروش بیت و سایر ارزهای دیجیتال در بانکها، موسسات مالی و صرافی های دارای مجوز بانک مرکزی رسماً ممنوع نمود و سرانجام این ممنوعیت در سال 1398 از سوی بانک مرکزی در خصوص صرافی های مجاز مرتفع گردید به صورتی که صرافی های دارای مجوز از سوی بانک مرکزی پس از احراز شرایطی که توسط بانک مرکزی اعلام گردید مجاز به ارائه خدمات صرافی رمزارزی گردیدند.

استخراج ارز دیجیتال و رمز ارز

استخراج ارزهای دیجیتال یا به عبارتی فعالیت های ماینینگ منوط به دریافت مجوز از وزارت صنعت، معدن وتجارت است.مصرف برق برای استخراج رمز ارزها در ساعات و زمان اوج مصرف برق کشور در هر صورت ممنوع است همچنین استخراج رمز ارز با استفاده از برق خانگی ممنوع بوده و اشخاص دارای مجوز، صرفاً موظف به استفاده از برق صنعتی می باشند.

آیا استفاده بدون مجوز از ماینر جرم محسوب می گردد؟

مهمترین سوال در رابطه با استخراج ارز دیجیتال این است که آیا استفاده بدون مجوز از ماینر جرم محسوب می گردد؟ اگر چه به صورت خاص در این مورد صراحتاً جرم انگاری نشده است اما به دلیل نیاز به استفاده از برق در مقیاس بالا در تولید ارز دیجیتال توسط این دستگاه ها، استفاده از برق چه با داشتن حق انشعاب قانونی و چه بدون داشتن حق انشعاب در هر صورت جرم خواهد بود و استفاده کنندگان طبق ماده 660 قانون مجازات اسلامی و ماده یک قانون مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب، برق، تلفن، فاضلاب و گازمصوب 1396 قابل مجازات خواهند بود.
ماده 660قانون مجازات اسلامی بیان می دارد:
هر کس بدون پرداخت حق انشعاب و اخذ انشعاب آب و فاضلاب و برق و گاز و تلفن مبادرت به استفاده غیر مجاز از آب و برق و گاز و تلفن و شبکه فاضلاب نماید علاوه بر جبران خسارت وارده به جزای نقدی معادل دو برابر خسارت وارده محکوم خواهد شد و اگر از مامورین شرکت های مذکور باشد به حداکثر مجازات محکوم خواهد شد.
ماده یک قانون مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب، برق، تلفن، فاضلاب و گازمصوب 1396بیان می دارد:
ماده۱ـ هر شخصی بدون دریافت انشعاب قانونی آب، برق، گاز و شبکه فاضلاب و اشتراک خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات مبادرت به استفاده از خدمات مزبور نماید و یا با داشتن انشعاب مبادرت به استفاده غیرمجاز نماید، علاوه بر الزام به پرداخت بهای خدمات مصرفی و جبران خسارت و سایر حقوق مربوطه به شرح زیر جریمه می شود؛
الف ـ درخصوص مصارف خانگی به جزای نقدی درجه شش موضوع ماده (19) قانون مجازات اسلامی مصوب 1391/02/01و در مصارف غیرخانگی به یک تا دو برابر بهای خدمات مصرفی
ب ـ در صورت تکرار حسب مورد به حداکثر جریمه مقرر در بند (الف) و قطع انشعاب به مدت سه ماه تا شش ماه

نگهداری از دستگاه ماینر توسط اشخاص

تا قبل ازسال1398 واردات دستگاههای استخراج یا همان ماینرها ممنوع بود و حق ضبط و توقیف ماینر وجود داشت،بعدها طبق اطلاعیه گمرک ،دستگاههای استخراج ارز دیجیتال یا همان ماینر در ردیف گمرکی کارت خوان ها و رمز خوان ها قرار گرفتند.در تاریخ 31. 4. 1398معاون گمرک با بیان اینکه این اطلاعیه به معنای آغاز ترخیص این دستگاهها نمی باشد، ترخیص ماینر را منوط به اخذ مجوز از وزارت صنعت دانست.
در سالهای گذشته صرف نگهداری دستگاه ماینر از سوی اشخاص با ممنوعیتی روبه رو نبود اما به تازگی وزارت صمت طی اطلاعیه ای اعلام نموده است که دارندگان دستگاه‌های ماینر حداکثر تا 15دی‌ ماه سال 1402مهلت دارند تا نسبت به اخذ شناسه رهگیری برای دستگاه‌های استخراج رمزارز در سامانه جامع تجارت اقدام نمایند البته این الزام شامل حال ماینرهای بهره‌برداری نشده هم می‌شود و از این تاریخ به بعد دستگاه‌های فاقد شناسه جمع‌آوری می‌شوند.لازم به توضیح است که از ابتدای سال 1398 تا تابستان 1402، مجموعاً نزدیک به 8 هزار مرکز استخراج غیرمجاز رمزارز، شناسایی شده است که بیش از 250 هزار دستگاه ماینر در این مراکز فعالیت داشته‌اند.

الزامات و ضوابط بانک مرکزی در حوزه ارزهای دیجیتالی

تا به اکنون بانک مرکزی در خصوص ارزهای دیجیتال و رمز ارزها ضوابطی را تعیین نموده است که به این شرح است:

1. صدور و انتشار رمزارزها در اختیار توسعه دهندگان آن است و بانک مرکزی در این زمینه امکان پذیرش نقش و مسئولیتی ندارد.
2. استفاده از رمز ارزها به عنوان ابزار پرداخت در معاملات ممنوع است.
3. رمزارزها تنها در صرافی هایی که مقررات آن در بخش الزامات عمومی صرافی ها آورده شده است،قابل خرید و فروش و تبادل است.
4. توسعه کیف پول رمزارزی برای رمزارزها با در نظر گرفتن مقررات بخش کیف پول رمزارزی برای اشخاص حقیقی و حقوقی بلامانع است.
5. ریسک تمام معاملات در حوزه ارز دیجیتال با سرمایه گذاران است.
6. مسئولیت صحت عملکرد پلتفرم (platform) صرافی ها و تضمین ملاحظات امنیتی آن بر عهده مالکان صرافی خواهد بود و در صورت نقض امنیتی پلتفرم،صرافی مذکور موظف به پرداخت خسارت به کاربران است.
7. تهیه فهرست رمزارزهای قابل مبادله در صرافی های رمزارزی توسط بانک مرکزی و ابلاغ به صرافی ها در بازه های سه ماهه خواهد بود.
8. الزام صرافی های رمزارزی به رعایت قوانین مبارزه با پولشویی خرید و فروش ارز به صورت فردی تنها در صورت احراز کامل هویت و رد و بدل شدن اطلاعات هویتی و اسناد و اطلاعات مربوط به منشاء منابع مالی یا رمزارز مجاز است.
9. صرافی ها به ثبت اطلاعات مربوط به خرید و فروش مشتریان و دلایل و منشاء معاملات ملزم شده و درصورت درخواست بانک مرکزی اطلاعات فوق در اختیار بانک مرکزی قرار خواهد گرفت.
10. سقف تبدیل ریال به رمزارزها و بالعکس در صرافی های مجاز تابع مقررات عمومی قوانین ارزی کشور است.

ارزهای دیجیتال

نویسنده:فاطمه انصاری-وکیل پایه یک دادگستری